Toz Toplama Sistemi Performansı Nasıl Değerlendirilir?

Bir çok endüstriyel firma, çalışan toz toplama sistemlerinin performansını nasıl değerlendirecekleri konusunda bilgi arayışındadır. Bu araştırma sürecinde başvuracakları bir çok araştırma ve makale, firma yetkililerini genellikle filtre verimliliklerine yönlendirir. Ancak bir toz toplama sisteminin performansını değerlendirilirken, filtre ünitesi içerisinde kullanılan filtrelerin teorik verimliliklerinin dışında dikkat edilmesi gereken başka unsurlar da vardır. Sistemin kirletici kaynağından tozu ne kadar efektif bertaraf edebildiği ve filtre ünitesinden sonra ne kadar tozu atmosfere / ortama deşarj ettiği (emisyon değeri) değerlendirilmesi gereken diğer unsurlardır. 

Tozun Kirletici Kaynağından Bertarafı 

Bir çok endüstriyel proseste, toz, duman, yağ buharı veya zehirli gazlar açığa çıkar. Sağlık açısından zararlı olan bu partiküllere genel olarak “kirletici” ismi verilir. Kirleticilerin, çalışma ortamına yayılmadan toz toplama, duman emiş veya yağ buharı emiş sistemi tarafından yakalanması ve sağlıksal risk oluşturmadan filtre ünitesine sevk edilmesi gerekir. Aksi takdirde prosesin operatörü başta olmak üzere fabrikada çalışan tüm personeller ve diğer canlılar için ciddi sağlık riskleri doğurur. Buna “Maruz Kalma” adı da verilir. 

Üretim süreciniz boyunca, rahatsız edici toza, dumana, yağ buharına veya gazlara maruz kalmaya önem vermeniz gerekir. Bir çok devlet, bu konuda mevzuatlar yayınlamış ve çeşitli toz, duman ve gazlar için maruz kalma limitleri belirlemiştir. İş verenler, yasal olarak çalışanlarını bu maruziyetten koruması gerekmektedir. Aksi takdirde ciddi yasal yaptırımlar ve cezalarla karşı karşıya kalınabilir. Bu durum iş yerlerinin sürdürülebilirliğine olumsuz etki ederken, iş yerlerinin tercih edilen tedarikçi pozisyonunun kaybedilmesine yol açabilir. Etkili çalışan toz toplama ve duman emiş sistemleri sizi ve çalışanlarınızı bu gibi risklerden korur.

Maruz kalma seviyesi, iş sağlığı güvenliği uzmanları ve aktredite denetmenler tarafından ölçülüp raporlanmaktadır. Bu uzmanlar, çalışanlarınızın soluduğu havadan örnekler toplar. Bu işlemin faydası, çalışanlarınızın görevlerini yerine getirirken maruz kaldıkları kirletici maddelerin ortalama veya en yüksek konsantrasyonlarını belirlemesidir. Eğer kirlilik maruziyet seviyeleri, talep edilen değerlerin üzerindeyse, bu etkili bir toz toplama sistemine sahip olmadığınızı gösterir. Bu durumda fabrikanızdaki ve üretim proseslerinizdeki kirletici  kaynaklarını denetlemeli ve maruziyet sınırının aşılmasına sebep olan kaynağı tespit etmelisiniz. 

Tespit edilen noktalarda etkili bir emiş sağlayabilmek için toz toplama konusunda uzman bir temiz hava profesyonelinden destek alabilirsiniz. Temiz hava uzmanları, toz toplama sisteminin emiş performansını ve yeterliliğini kontrol ettikten sonra sizin için en doğru emiş davlumbazı tipi, boyutunu ve pozisyonunu belirleyecektir. Emiş davlumbazı, kirletici kaynağına ne kadar yakın olursa, hem maruz kalma seviyesi, hem de ihtiyaç duyulan hava debisi önemli ölçüde azaltılabilir. İhtiyaç duyulan hava debisinin azaltılması, size enerji tasarrufu olarak yansır ve işletme maliyetlerinizin azalmasına katkıda bulunur. Temiz hava uzmanlarının incelemesi sırasında yeni kirletici kaynaklarını tespit edebilir. Buralara da etkin çalışan bir toz toplama sistemi kurmanız, maruziyet seviyesini aşağıya çekecektir. 

Doğru tasarlanmış bir emiş davlumbazı, toz toplama sisteminin en kritik elemanlarından biridir, çünkü toz toplama sistemi sadece filtre ünitesine gelen havayı filtre edebilir. Bir başka deyişle eğer davlumbaz kirleticiden çıkan tozun ve dumanın sadece %20’sini yakalıyorsa, toz toplama ünitesinin diğer bileşenlerine ne kadar yatırım yapılırsa yapılsın, filtre ünitesi toplam kirliliğin sadece %20’sini filtre edebilecektir. Geri kalan %80’lik kirlilik ise ortama yayılacak ve maruziyet seviyesini arttıracaktır. Davlumbaz tasarımını ve pozisyonunu doğru belirledikten sonra açığa çıkan tozun ve dumanın tamamını (yada büyük bir kısmını) yakalayabilirsiniz.

Davlumbaz tarafından yakalanan bu tozu, dumanı veya yağ buharını filtre ünitesine aktarabilecek kanallama da sistem tasarımının kritik bileşenlerindendir. Kanallamanın toz toplama sistemi için neden kritik olduğunu anlattığımız “Doğru Kanal Projesi Para Kazandırır” makalemizi inceleyebilirsiniz.

Yüksek Filtre Verimine Sahip Filtre En İyi Filtre mi?

Tozun, dumanın veya yağ buharının kirleticinin kaynağından ne kadar verimli bir şekilde bertaraf edildiğini tespit ettikten ve gerekli iyileştirmeleri yaptıktan sonra filtre ünitesi teknolojisini değerlendirme aşamasına geçebilirsiniz. İyi tasarlanmış ve üretilmiş bir fan, hat boyunca yaşanan basınç kayıplarını yenerken ihtiyaç duyulan hava debisini optimum enerji sarfiyatı ile oluşturan fandır. İyi tasarlanmış ve üretilmiş filtre ünitesi ise kendisine taşınan kirleticileri etkin bir şekilde ortadan kaldırırken uzun bakım aralıklarına ve uzun filtre ömrüne sahip olan filtre ünitesidir. Bir filtre ünitesinin en yüksek filtrasyon sınıfına sahip olması, onu en verimli ve en doğru filtre ünitesi yapmaz. En iyi filtre ünitesi, yüksek filtrasyon verimini uzun ömürlü filtrelerle, en az bakım gerektirecek şekilde sağlayan filtre üniteleridir.

Bununla beraber, filtre üniteleri içinde kullanılan filtre elemanlarının verimliliği elbette önemlidir. Ancak tek başına bakılırsa yanıltıcı bir gösterge olabilir. H14 sınıfı bir HEPA filtre, yüksek filtre verimliliğine sahiptir, ancak eğer her hafta değiştirilmesi gerekecekse sizin için doğru bir sistem değildir ve daha yeni bir teknoloji ile değiştirilmesi, işletme maliyetlerinizi oldukça azaltacaktır. Gerçek çalışma şartlarında toz ve duman ağır yükler altında çalışabilen Jet-Pulse filtre ünitelerinde filtrelenir. Jet-pulse filtre üniteleri, basınçlı hava ile filtre elemanlarının temizlenebildiği sistemlerdir. Bu sayede filtre elemanları sürekli temizlendikleri için uzun ömürlü olurlar. Örneğin kaynak dumanı filtrasyonunda temizlenemeyen, kullan-at tipi hava filtreleri sistem tasarımcıları tarafından tercih edilebilmektedir, ancak bu filtreler sık sık tıkanıp değiştirilmesi gerekeceği için ilk bakışta daha ekonomik sistemler gibi gözükseler de uzun vadede işletme maliyetleri Jet-Pulse sistemlere göre çok daha yüksek olmaktadır.

Her jet-pulse filtre ünitesi de aynı değildir. Bomaksan, Türkiye’de Jet-Pulse Toz Toplama alanında, Jet-Pulse temizleme sistemlerinin verimliliğinin arttırılması adına AR&GE çalışması yaparak TÜBİTAK’tan hibe alan ilk ve tek yerli firmadır.

Filtre Ünitesine Gelen Tozun Ne Kadarı Tutuluyor?

Filtre ünitesinde temizlendikten sonra atmosfere veya duruma göre iç ortama geri verilen havadaki partikül seviyesine -atmosfere veriliyorsa- “Emisyon”, -iç ortama veriliyorsa- “İmisyon” denir. Fiziken filtrelerin %100 verimle çalışması imkansız olduğu için filtre ünitesine gelen tozlu hava yüküne ve filtre ünitesinin genel verimliliğine göre bir miktar kirlilik ortama veya atmosfere geri verilir. Tozun cinsine göre devletler ve kanun koyucular tarafından yasalarca belirlenmiş izin verilen max. emisyon ve imisyon değerleri bulunmaktadır. Bu değerler genellikle uluslararası sözleşmelerde taraf devletler tarafından taahhüt edilen değerlerdir. Toz toplama sisteminizin filtre ünitesinden çıkan bu emisyon ve imisyon değerlerinin, yerel yasalarca belirlenmiş değerlerden düşük olması gerekmektedir.

Emisyon ve İmisyon değerleri akredite ölçüm kuruluşlarınca yapılmaktadır. Bu kuruluşlar devletler tarafından denetmen olarak atanabildiği gibi firmalarca iç denetimlerinde kullanılmak üzere raporlama da verebilmektedirler. Emisyon ve imisyon ölçümlerinin bağımsız kuruluşlar tarafından yapılması, toz toplama sisteminin güvenilirliği açısından oldukça önemlidir.

SONUÇ

Bir toz toplama sisteminin hedefi, maruziyet seviyesini mümkün olan en düşük noktaya çekmek, optimum çalışma verimine (daha az bakım ihtiyacı, uzun filtre ömrü ve optimum enerji tüketimi) sahip olmak ve izin verilen emisyon seviyesinin altında kalmaktır. Bir toz toplama sisteminin gerçek performans göstergeleri bu değerlerdir. Bu 3 maddeyi değerlendirmek için farklı profesyonellerle çalışılması gerekir;

– İç ortam hava kalitesini ve maruziyet seviyesini ölçmek ve değerlendirmek için bir ISG uzmanı

– Emisyon ve İmisyon değerlerini bağımsız olarak ölçmek için akredite bir ölçüm firması

– Etkin, verimli ve yüksek performanslı bir toz toplama sistemine sahip olmak için; Güvenilir, Deneyimli ve Alanında Uzman bir projeci, üretici ve uygulayıcı bir firmaya ihtiyacınız vardır.

Bomaksan Endüstriyel Hava Filtrasyon Sistemleri, toz toplama alanında sahip olduğu 35 yıllık deneyimle sizlere hizmet veriyor. Toz toplama sistemlerinin etkin bir şekilde projelendirilmesi, üretilmesi ve uygulanması alanlarında destek verebilen Bomaksan, bu alanda 3’ü 1 arada destek verebilen nadir firmalardandır.

Diğer Yazılar